عوامل خطر واریس: عوامل ژنتیکی، سن، جنسیت، بارداری، چاقی، سبک زند
واریس یک بیماری شایع است که تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. درک این عوامل خطر برای پیشگیری و مدیریت این بیماری حائز اهمیت است. این عوامل می‌توانند به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، خطر ابتلا به واریس را افزایش دهند. در ادامه به تفصیل به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.
یکی از مهم‌ترین عوامل خطر واریس، عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی است. اگر والدین یا سایر خویشاوندان نزدیک فردی به واریس مبتلا باشند، احتمال ابتلای او به این بیماری به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این موضوع نشان‌دهنده یک استعداد ژنتیکی برای ضعف دیواره وریدها یا نقص در ساختار دریچه‌های وریدی است. ژن‌هایی که بر ساختار کلاژن، الاستین و سایر پروتئین‌های دیواره ورید تأثیر می‌گذارند، می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند. این استعداد ژنتیکی باعث می‌شود که دیواره وریدها کمتر مقاوم باشند و در برابر فشارهای طبیعی روزمره، مستعد گشادشدگی و نارسایی دریچه‌ای شوند.
سن و جنسیت نیز عوامل خطر مهمی برای واریس محسوب می‌شوند. با افزایش سن، دیواره وریدها به طور طبیعی استحکام و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و دریچه‌های وریدی نیز ممکن است دچار فرسودگی و ضعف شوند. این تغییرات سنی، وریدها را مستعدتر به اتساع و نارسایی می‌کنند. از نظر جنسیت، زنان به طور قابل توجهی بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به واریس قرار دارند. این تفاوت به دلیل تأثیرات هورمونی، به ویژه استروژن و پروژسترون، است که می‌توانند باعث شل شدن دیواره رگ‌های خونی و کاهش تون وریدها شوند. بارداری نیز به دلیل افزایش حجم خون، فشار بر وریدهای لگن و پاها، و تأثیرات هورمونی (افزایش پروژسترون)، یکی از عوامل خطر اصلی و تشدیدکننده واریس در زنان است.
چاقی و سبک زندگی نیز نقش بسزایی در افزایش خطر ابتلا به واریس دارند. افراد چاق به دلیل وزن اضافی، فشار بیشتری بر وریدهای پاهای خود متحمل می‌شوند که می‌تواند منجر به افزایش فشار داخل وریدی و آسیب به دریچه‌ها و دیواره ورید گردد. سبک زندگی کم‌تحرک و شغل‌هایی که نیاز به ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت دارند (مانند جراحان، معلمان، یا کارمندان اداری)، نیز از عوامل خطر مهم هستند. عدم تحرک کافی باعث کاهش فعالیت "پمپ عضلانی" در ساق پا می‌شود که در حالت طبیعی به بازگشت خون به قلب کمک می‌کند. در نتیجه، خون در وریدها تجمع یافته و فشار داخل وریدی افزایش می‌یابد و به مرور زمان به ضعف دیواره ورید و نارسایی دریچه‌ها منجر می‌شود.
به طور خلاصه، واریس یک بیماری چندعاملی است که تحت تأثیر ترکیبی از استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. در حالی که نمی‌توان عوامل ژنتیکی، سن یا جنسیت را تغییر داد، اصلاح سبک زندگی، حفظ وزن سالم، و اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به واریس یا کنترل پیشرفت آن کمک کند. آگاهی از این عوامل خطر می‌تواند افراد را تشویق به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و در صورت لزوم، جستجوی درمان‌های مناسب برای مدیریت این بیماری کند.