تشخیص واریس: معاینه فیزیکی، سونوگرافی داپلر، وریدوگرافی
تشخیص دقیق واریس برای انتخاب بهترین رویکرد درمانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. فرآیند تشخیص معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک آغاز می‌شود و در صورت لزوم با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته مانند سونوگرافی داپلر و در موارد خاص، وریدوگرافی تکمیل می‌گردد. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا شدت و گستردگی بیماری را ارزیابی کرده و منشأ نارسایی وریدی را شناسایی کند.
اولین گام در تشخیص واریس، معاینه فیزیکی جامع است. پزشک در این مرحله، پاها و ناحیه مورد نظر را در حالت ایستاده و درازکش بیمار مورد بررسی قرار می‌دهد. در حالت ایستاده، وریدهای واریسی برجسته و قابل مشاهده‌تر هستند و پزشک می‌تواند میزان اتساع، پیچ‌خوردگی و محل آن‌ها را ارزیابی کند. پزشک همچنین به دنبال علائمی مانند تورم، تغییر رنگ پوست، زخم‌های وریدی و مناطق حساس به لمس می‌گردد. در این مرحله، پزشک ممکن است آزمایش‌های ساده‌ای مانند معاینه دریچه‌ای را نیز انجام دهد تا عملکرد دریچه‌های وریدی را به صورت اولیه ارزیابی کند. لمس وریدها می‌تواند اطلاعاتی در مورد قوام و وجود ترومبوز (لخته خون) احتمالی نیز به دست دهد.
مهم‌ترین ابزار تشخیصی در واریس، سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound) است. این روش غیرتهاجمی و بدون درد، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از جریان خون در وریدها و ارزیابی عملکرد دریچه‌ها استفاده می‌کند. سونوگرافی داپلر به پزشک اجازه می‌دهد تا نارسایی دریچه‌ای (رفلاکس خون به عقب) و محل دقیق آن را شناسایی کند. همچنین، این روش قادر است وجود هرگونه لخته خون (ترومبوز) در وریدهای عمقی یا سطحی را تشخیص دهد که در افتراق واریس از سایر بیماری‌ها و برنامه‌ریزی درمانی بسیار مهم است. سونوگرافی داپلر نه تنها ساختار وریدها را نشان می‌دهد، بلکه اطلاعاتی دینامیکی از جهت و سرعت جریان خون ارائه می‌دهد که برای تعیین شدت نارسایی وریدی حیاتی است.
در موارد خاص و پیچیده، ممکن است از روش وریدوگرافی (Venography) استفاده شود، اگرچه با پیشرفت سونوگرافی داپلر، کاربرد آن کمتر شده است. وریدوگرافی یک روش تهاجمی‌تر است که شامل تزریق ماده حاجب به داخل وریدها و سپس گرفتن تصاویر اشعه ایکس است. این ماده حاجب به وریدها اجازه می‌دهد تا به وضوح در تصاویر اشعه ایکس دیده شوند و به پزشک کمک می‌کند تا نقشه دقیقی از سیستم وریدی، از جمله انسدادها یا ناهنجاری‌هایی که ممکن است با سونوگرافی به طور کامل مشخص نشوند، به دست آورد. وریدوگرافی بیشتر در مواردی که سونوگرافی نتایج قطعی ارائه نمی‌دهد، برای برنامه‌ریزی قبل از جراحی‌های پیچیده یا در تشخیص ترومبوزهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، به دلیل تهاجمی بودن و قرار گرفتن در معرض اشعه، معمولاً سونوگرافی داپلر روش ارجح تشخیصی است.